Ślimaki, choć często niedoceniane i pomijane w rozmowach o ochronie przyrody, odgrywają niezwykle ważną rolę w ekosystemie. Są nie tylko istotnym ogniwem łańcucha pokarmowego, ale również naturalnymi recyklerami – pomagają rozkładać martwą materię organiczną i wzbogacają glebę. Niestety, wiele gatunków ślimaków w Polsce i Europie zmaga się z realnym zagrożeniem wyginięcia. Zmiany klimatyczne, degradacja siedlisk, zanieczyszczenie środowiska i działalność człowieka sprawiają, że populacje tych mięczaków drastycznie maleją. W odpowiedzi na te wyzwania, niektóre gatunki ślimaków zostały objęte ochroną gatunkową – zarówno na poziomie krajowym, jak i unijnym. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej, które ślimaki są chronione, dlaczego są zagrożone oraz co każdy z nas może zrobić, by pomóc w ich przetrwaniu.

Gatunki ślimaków objęte ochroną – co warto wiedzieć?

Ślimaki to fascynujące stworzenia, które odgrywają ważną rolę w ekosystemach lądowych i wodnych. Niestety, wiele gatunków tych mięczaków jest dziś zagrożonych wyginięciem. Zmiany środowiskowe, urbanizacja, chemizacja rolnictwa oraz kolekcjonerstwo sprawiają, że wiele ślimaków trafia na listy gatunków objętych ochroną. W tym artykule przybliżamy najważniejsze informacje na temat ślimaków chronionych w Polsce i Europie.

Dlaczego niektóre ślimaki są objęte ochroną?

Choć ślimaki nie cieszą się tak dużą popularnością jak ssaki czy ptaki, pełnią one kluczową funkcję w środowisku. Rozkładają materię organiczną, biorą udział w obiegu składników odżywczych i stanowią pokarm dla wielu innych zwierząt. Niestety, coraz więcej gatunków ślimaków staje się zagrożonych z powodu:

• utraty siedlisk (np. osuszanie bagien, wycinka lasów, zanieczyszczenia wód),
• intensyfikacji rolnictwa i stosowania chemikaliów,
• zmian klimatycznych,
• zanieczyszczenia środowiska,
• nadmiernego zbierania okazów do celów kolekcjonerskich lub handlowych.

Aby przeciwdziałać dalszemu spadkowi populacji, wprowadzono przepisy chroniące najbardziej narażone gatunki ślimaków.

Gatunki ślimaków objęte ochroną w Polsce

W Polsce ochrona gatunkowa ślimaków jest regulowana przez Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt. Poniżej przedstawiamy wybrane ślimaki, które znajdują się pod ochroną:

1. Ślimak zaroślowy (Helix pomatia)

To jeden z najbardziej znanych i największych ślimaków lądowych w Europie, potocznie nazywany ślimakiem winniczkiem. W Polsce jest objęty częściową ochroną. Zbiór tego gatunku jest dozwolony tylko w określonym okresie roku (15 maja – 31 maja) i pod warunkiem, że osobniki mają powyżej 30 mm średnicy muszli.

2. Zawójka rzeczna (Valvata piscinalis)

To mały ślimak wodny występujący w czystych rzekach i jeziorach. Jest wrażliwy na zanieczyszczenia wód i zmiany w ekosystemach wodnych. Objęty ochroną ze względu na postępującą degradację jego siedlisk.

3. Świdrzyk lśniący (Cochlodina laminata)

To gatunek ślimaka zamieszkujący lasy liściaste i mieszane. Charakteryzuje się wąską, wysoką muszlą. Wymaga stabilnych warunków mikroklimatycznych i bogatej warstwy próchnicy. Jego populacja maleje wskutek wycinki lasów i niszczenia ściółki leśnej.

4. Poczwarówka jajowata (Vertigo moulinsiana)

Gatunek ujęty w Dyrektywie Siedliskowej UE. Zamieszkuje wilgotne łąki, torfowiska i rowy śródpolne. Jest silnie uzależniony od stabilnych warunków wodnych. Znaleźć go można tylko w kilku lokalizacjach w Polsce.

Ochrona ślimaków w skali europejskiej

Na poziomie Unii Europejskiej ochrona ślimaków jest regulowana przez Dyrektywę Siedliskową (92/43/EWG). Celem tego aktu prawnego jest zachowanie różnorodności biologicznej w UE. W załącznikach dyrektywy znajdziemy m.in. takie gatunki jak:

• Vertigo angustior – ślimak występujący na wilgotnych łąkach i torfowiskach. Jest bardzo wrażliwy na zmiany hydrologiczne.
• Vertigo geyeri – miniaturowy ślimak żyjący na terenach źródliskowych.
• Mercuria anatina – rzadki ślimak wodny, spotykany w południowej Europie.

Wszystkie wymienione gatunki są objęte programami ochrony siedlisk oraz wymagają monitoringu populacji.

Co możesz zrobić, by chronić ślimaki?

Ochrona ślimaków nie musi być domeną wyłącznie instytucji. Każdy z nas może mieć realny wpływ na poprawę ich sytuacji:

• Nie zbieraj ślimaków z lasów, łąk i rzek – szczególnie tych, które wyglądają nietypowo.
• Nie używaj nadmiernie środków chemicznych w ogrodzie – wybieraj metody naturalne.
• Dbaj o różnorodność biologiczną na swojej działce – pozostaw kawałki niekoszonej łąki, oczka wodne czy martwe drewno.
• Edukuj innych – opowiadaj o tym, jak ważną rolę pełnią ślimaki w przyrodzie.
• Wspieraj lokalne inicjatywy ochrony przyrody – np. działania parków krajobrazowych i rezerwatów.

Podsumowanie

Ślimaki objęte ochroną to nie tylko rzadko spotykane okazy – to strażnicy zdrowych ekosystemów. Ich obecność świadczy o czystości środowiska, stabilności siedlisk i bogactwie przyrody. Warto znać gatunki chronione i wiedzieć, jak im pomagać. Dzięki wspólnym działaniom możemy zapewnić im przetrwanie i równowagę w naturalnym świecie.